زخم بستر یا زخم فشاری ضایعهای است که بر اثر فشار ممتد و طولانی مدت در پوست و بافتهای زیر پوستی ایجاد میشود. این زخم اغلب در نقاطی از بدن که پوست روی یک برجستگی استخوانی قرار دارد و در میان آنها عضلهای وجود ندارد نظیر باسن و پاشنه ایجاد میشود.
زخم بستر بیشتر ناشی از مقابله استخوان و پوست میباشد. زیرا زمانی که برای مدت طولانی بدون حرکت روی نقطهی از بدن میخوابید، محدوده نزدیک به استخوان دردناک و قرمز میشود که علت آن حساس شدن پوست و فشرده شدن آن بین استخوان و بستر میباشد.
زخم بستر در چه افرادی رخ میدهد؟
- افرادی که کاملا گرفتار بستر هستند نظیر افراد در بستر کما.
- افرادی که بر روی صندلی چرخدار مینشینند.
- سالمندانی که به دلایلی نظیر شکستگی ناشی از حوادث و یا فلج اندامهای مختلف به علت سکته مشکل حرکتی داشته و بخشهایی از بدنشان فاقد حس است.
عوامل ابتلا به زخم فشاری
افرادی که به سادگی قادر به تغییر پوزیشن نشستن یا خوابیدن خود نیستند و مشکل حرکتی دارند، در معرض ریسک ابتلا به زخم بستر میباشند. عوامل خطر ابتلا به این عارضه عبارتند از:
- عدم تحرک به دلایلی همچون مشکلات سلامتی، جراحت در ناحیهی ستون فقرات و موارد دیگر
- عدم ادراک حسی در اثر راحت در ستون فقرات، اختلالات نورولوژیکی و شرایط دیگر
- تغذیهی نامناسب و کمبود آب
- شرایط پزشکی که روی گردش خون تاثیر گذارند، مثل دیابت و بیماریهای عروقی
عوارض ناشی از زخم بستر
سلولیت، عفونتی است که پوست و بافتهای نرم را تحت تاثیر قرار میدهد.
عفونت ناشی از این زخم میتواند مفاصل و استخونها نفوذ کند. عفونت مفاصل یا آرتروز سپتیک به غضروفها و بافتها آسیب میرساند. عفونت استخوان یا استئومیلیت نیز در عملکرد مفاصل و اندامها اختلال ایجاد میکند.
سرطان از دیگر عوارض ناشی از زخم بستر میباشد که قابل درمان نبوده و در نهایت به سرطان سلولی فلسی منجر میشود.
در موارد بسیار نادر زخم فشاری منجر به سپسیس میشود.
درمان زخم بستر
استراتژی درمانی بیماری زخم بستر به عوامل مختلفی از جمله مرحله و وضعیت زخم بستگی دارد. به میزانی که زخم سریعتر تشخیص داده شود، روند درمان و بهبود آن سرعت میگیرد.
درمان این بیماری با توجه به شدت شرایط توسط تیم مراقبت و خدمات مراقبت بهداشتی ارائه میشود. با شدت گرفتن آسیب دیدگی درمان دشوارتر میشود. در طول دوره درمان باید متخخصان بهداشت به بستر و تخت بیمار نظارت داشته باشند و مرتب اندازه، عمق و پاسخ به درمان را ثبت کنند. در حالت کلی درمان زخم بستر میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تجویز داروهای مسکن درد و سوز
- استفاده از بالشتک های مخصوص بارگیری
- انتخاب تغذیه سالم
- درمان عفونت موجود
- عمل جراحی
- تجویز داروهای ضد باکتری برای درمان عفونت
- استفاده از تشت مواج برقی
- استفاده از تخت بیمارستانی مناسب
- انجام فرآیند دبریدمان برای از بین بردن بافت مرده، آلوده و آسیب دیده با فشار منفی در زخم های مرحله 3 و 4
- تمیز و خشک نگه داشتن محل زخم بدون مواد تحریک کننده
- از بین بردن فشار روی ناحیه آسیب دیده و تغییر مکرر مکان فرد بیمار در طول درمان
- کاهش اصطکاک در محل زخم
- تعویض مکرر پانسمان زخم
- محافظت از زخم با گاز دارویی یا سایر پانسمان های خاص
- پیوند پوست سالم به ناحیه زخم (پیوند پوست)
توصیههای عمومی برای جلوگیری از زخم فشاری
از دراز کشیدن طولانی و وارد کردن فشار مستقیم روی استخوان ران خودداری کنید.
هنگام دراز کشیدن به پشت یک بالش زیر قسمت نرم ساق پا قرار دهید.
هیچگاه مستقیما زیر زانو چیزی قرار ندهید ،زیرا منجر به اختلال در گردش خون میشود.
مانع وارد شدن ضربه به زانوها و پاشنهها شوید.
از تخت بیمارستان و تشکی استفاده کنید که فشار را کاهش میدهند.
از صندلیهایی که فشار را منتشر میکنند و نشست برای مدت طولانی را آسان و راحت میکنند استفاده کنید.