پسماندهای بیمارستانی در کشورها و سازمان‌های مختلف در گروه‌های متنوعی دسته بندی می‌شوند. با این وجود در اکثر بیمارستان‌ها به دلیل وظایف خاص و یکسانی که انجام می‌دهند مانند دياليز، جراحي ترميمي، قطع و خارج ساختن اندام‌ها، آزمايشات طبی و … علاوه بر مواد زائد شبه خانگی، پسماندهایی از قبیل زباله‌های عفونی، پاتالوژیک، اجسام تیز و برنده و … وجود دارد.براساس برآورد‌های سازمان جهانی بهداشت در صورتی که این دسته از مواد به درستی تفکیک شوند شامل ۸۰ درصد زباله‌های عادی مراکز درمانی و ۱۵ درصد انواع پاتولوژیکی و عفونی میباشند. به هرحال این زباله‌های بیمارستانی ممکن است آلوده به عفونت‌های مختلف بوده و باعث به خطر افتادن سلامت انسان‌ها و شیوع بیماری‌های مختلف شوند.
به عنوان مثال وجود عوامل بیماری‌زایی از قبیل باکتری‌های سل، کزاز، ویروس هپاتیت و وجود داروهای سمی در این پسماندها موجب شده تا آنها در دسته‌ی زباله‌های خطرناک قرار بگیرند. گاهی به علت نگهداری نامناسب که صورت می‌گیرد امکان تعفن این دسته از زباله‌ها وجود دارد که باعث گسترش حشرات موذي و ميكروارگانيسم‌های خطرناک می‌شود. از این رو کارشناسان محیط زیست و شهری اعتقاد دارند مدیریت پسماندهای بیمارستانی بیانگر وضعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک کشور است. در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم.
دسته بندی انواع پسماندهای بیمارستانی
زباله بیمارستانی چیست؟ به هر محصول جانبی که در نتیجه‌ی مراقبت‌های بهداشتی و درمانی در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و درمانگاه‌ها در زمان تشخیص بیماری، تحقیقات آزمایشگاهی، تحویز دارو و درمان تولید می‌شود زباله بیمارستانی گفته می‌شود. این محصولات جانبی جامد و یا مایع هستند و معمولا عفونی میباشند. بعضی از آنها شامل خون‌های دور ریخته شده، سوزن، سرنگ، چاقو، محیطهای کشت میکروبی، بانداژ و … هستند. در کل این زباله‌ها را در چهار گروه دسته بندی می‌کنند :
زباله‌های معمولی یا شبه خانگی
این دسته بخش عمده از پسماندها را تشکیل می‌دهد که شامل مواد زائد و دور ریختنی قسمت‌های اداری و مالی، آشپزخانه و آبدارخانه، ایستگاه کار پرسنل و کادر درمان و دیگر زباله‌هایی است که مشابه با مواد دور ریختنی خانگی می‌باشد مانند پلاستیک، کاغذ، قوطی مواد غذایی، روکش وسایل، ماسک، باکس خالی تجهیزات بیمارستان، پس مانده‌ی غذاها و … همچنین خاکروبه و نخاله ها ، ضایعات باغبانی هم بخش زیادی از زباله‌های این دسته را تشکیل می‌دهند.
پسماندهای عفونی و خطرناک
مواد زائدی که باعث عفونت و بیماری می‌شوند در این دسته قرار می‌گیرند که چند مورد از آنها شامل موارد زیر می‌شود:
- قسمت پلاستیکی آنژیوکت
- باند پنبه گاز و زواید تزریقات و پانسمان
- خلط و ترشحات بیمار
- وسایل آلوده به خون و ترشحات بیمار
- محیطهای کشت آزمایشگاهی
- دستکش
- ست و کیسه خون
- پس مانده غذاي بیماران عفونی
- سوندمعده
- ست ساکشن و ونتیلاتور
این زباله‌ها در کیسه‌های زرد که مقاومت بالایی دارند ریخته می‌شوند و درای برچسب عفونی هستند و در نهایت با ترالی حمل زباله به داخل سالن امحاء زباله منتقل می‌شوند.
مواد زائد تیز و برنده
این زباله‌ها از قبیل سوزن هاي زير جلدي،شيشه هاي شكسته،سوزن تزريق،نیدل آنژیوکت ،ست هاي انفوزيون و هر نوع وسیله‌ی دور ریختنی که باعث زخم، بریدگی و جراحاتی از این قبیل شوند در این دسته قرار می‌گیرند. این پسماندها بايد در ظروف ايمن و استاندارد زرد رنگی که درب دارند ریخته شوند و به همراه زباله‌های عفونی به سالن بی خطرسازی انتقال پیدا کنند.
پسماندهای بیمارستانی شیمیایی،دارویی رادیواکتیو
منظور از زباله‌های دارویی، آن دسته از داروهایی هستند که تاریخشان گذشته،مصرف نشده، واکسن‌ها، مواد مخدر و سرم هايی كه ديگر به آنها نيازي نيست و … میباشند که در صورت دفع نشدن برای انسان مضر هستند.
پسماندهای شیمیایی و رادیواکتیو ممکن است باعث جهش سلولی و سرطان زایی شوند که ممکن است این مشکلات در داخل محیط بیمارستان و حتی بیرون از بیمارستان بروز پیدا کند به همین دلیل باید به گونه‌‌ای جدی‌تر با آنها برخورد شود.
روش‌های امحای زباله‌های بیمارستانی
استفاده از دستگاه شریدر که به آن آسیاب کن هم گفته می‌شود یکی از بهترین راه‌ها برای دفع پسماندهای بیمارستانی است. این دستگاه زباله‌ها را خرد و ریز می‌کند در نتیجه مواد زائد تیز و برنده مانند سوزن و چاقو دیگر خطر جدی برای انسان و محیط زیست نخواهند داشت. شریدر مجهز به فیلترهایی است که مانع از پخش شدن گرد و غبار و گازهای آلوده به محیط می‌شوند. این دستگاه دفع زباله تا 20 درصد حجم این مواد را کاهش داده و باعث غیراستفاده شدن آنها می‌شود.
یکی دیگر از روش‌ها سوزاندن و دفع است. برای این کار سایت یا محلی در نظر گرفته می‌شود تا خاکسترهای ناشی از احتراق در محیط منتشر نشوند و در صورت دفن شدن زیستگاه انسان و سایر موجودات آلوده نشود.
بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی بر اساس قانون مکلف هستند تا زباله‌های عفونی خود را اتوکلاو و بی خطر کنند. اتوکلاو دستگاهی است که به منظور استریل کردن تجهیزات پزشکی با فشار، دمای بالا و بخار آب استفاده می‌شود. استفاده از این روش باعث حذف باکتری‌ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها می‌شود.
علاوه بر موارد گفته شده از روش‌های دیگری مانند اشعه‌های ماکروویو و پرتو افکنی نیز می‌توان برای امحا بهره برد.